[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->Studia Regionalne i LokalneNr 3(13)/2003ISSN 1509–4995Tomasz Wołowiec*Bariery finansowe i legislacyjne rozwojupolskich gmin uzdrowiskowychw perspektywie integracji z Uni¹Europejsk¹˛˛Stan i perspektywy rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego sa skorelowane z kondycjapolskich uzdrowisk oraz z przebiegiem procesu prywatyzacji tego sektora. Konieczne˛˛ca˛reformy gospodarki uzdrowiskowej sa wymuszone wzrastaja˛konkurencja zagranicznych˛wykorzystania ogromnego potencjału ludzkiego i materialnegokurortow oraz potrzeba´(infrastruktura turystyczna, sportowa i rekreacyjna), jaki skupiony jest w polskich uzdrowis-kach. Brak ustawy o gminach uzdrowiskowych, liczne ograniczenia rozwoju oraz per-˛manentne niedofinansowanie polskich gmin uzdrowiskowych stanowia zagrozenie dla˙infrastruktury uzdrowiskowej, lecznictwa uzdrowiskowego i szans rozwoju tej kategorii˛˛.gmin, szczegolnie w aspekcie integracji z Unia Europejska´Przedwojenny okres rozwoju polskich uzdrowisk moze słuzyc za wzor˙˙´´modelowego rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego, turystyki, sportu i rekreacji,jak rowniez pełnienia przez nie waznej funkcji osrodkow kulturalnych. Niestety,´˙˙´´˛okres powojenny to czas, kiedy te piekne osrodki zycia kulturalnego prze-´˙˛zywałazbio-kształcono w wielkie szpitale uzdrowiskowe, w ktorych obowia´rowa dyscyplina, kreowano w nich okreslone sposoby zachowania, z ustalonymi´jednakowymi dla wszystkich zasadami funkcjonowania w kazdym zakresie˙i w kazdej dziedzinie (Golba 2001 a, b, d; Wołowiec 2002 a, b).˙˛Lata 1989 i 1990 pokazały własciwy stan polskich uzdrowisk: ich baze,´model leczenia, standard bazy hotelowej i infrastrukturalnej. Nowe zasadygospodarki rynkowej uzmysłowiły wszystkim nieprzystosowanie polskich˛uzdrowisk do nowych warunkow gospodarowania. Uwidoczniły sie dyspropor-´˛´cje w standardzie bazy leczniczej, bytowej i rekreacyjnej. Ujawniło sie wowczastotalne niezrozumienie przez owczesnych decydentow tego, ze uzdrowisko to´´˙nie tylko szpital i sanatorium, ale takze hotele, pensjonaty i domy wczasowe,˙ze to nie tylko chorzy, ale i zdrowi, ze to nie tylko pijalnie wod iłazienki˙˙´˛gimineralne, ale tez wycia narciarskie, korty, hale sportowe, siłownie, baseny,˙˛parki sportowe. Skutkiem tego polskie uzdrowiska sa niedoinwestowane,a wiele miejscowosci do tej pory nie moze odzyskac dawnej swietnosci.´˙´´´*˛czu.Wyzsza Szkoła Biznesu – National-Louis University w Nowym Sa˙98TOMASZ WOŁOWIEC˛tkiJednak pocza funkcjonowania uzdrowisk w Polsce nie zapowiadały ta-˛˛˛kiego stanu rzeczy. Polskie uzdrowiska wspaniale sie rozwinełydzieki ustawiez dnia 23 marca 1922 r., ktora zapewniała im specjalny status prawno-finan-´˛sowy, co pozwoliło polskim uzdrowiskom przez dziesieciolecia skuteczniekonkurowac z europejskimi kurortami. Ustawa z 1922 r. rozrozniała dwa´´˙rodzaje uzdrowisk: publiczne i pozostałe. Uzyskanie statusu uzdrowiska pub-licznego wymagało spełnienia wielu rygorystycznych warunkow okreslonych´´˛załosie z uzyskaniem szeregu˛w powyzszej ustawie, lecz rownoczesnie wia˙´´przywilejow. Art. 8 ustawy przewidywał m.in. otrzymywanie z budzetu panstwa´˙´pomocy finansowej przy realizacji inwestycji z zakresu:˛dzen˛gowych,– urza ´ wodocia– wysypisk smieci,´˛dzen– urza ´ sanitarnych,˛dzen ˙– innych urza ´ uzytecznosci publicznej (Golba 2001c, Wołowiec 2002b).´Ponadto uzdrowisko o charakterze uzytecznosci publicznej miało prawo˙´tworzenia tzw. Funduszu Kuracyjnego zasilanego z taksy kuracyjnej, opłat˛˛cychw uzdrowisku oraz opłat odpobieranych od przedsiebiorstw działajazabaw, koncertow, widowisk, spektakli, z grzywien i datacji Skarbu Panstwa´´˛dowych.lub instytucji samorza˛zaniafunkcjonuja obecnie w ustawodawstwach Austrii,˛Podobne rozwiaNiemiec, Francji i Włoch. W krajach tych funkcjonuje system subwencjono-˛zanwania i dotowania rozwia ´ proekologicznych, dopłat do cen gazu itd. Ana-˛˛zanlogie do rozwia ´ ustawy z 1922 r. widac rowniez w zakresie taksy kuracyjnej.´ ´˙˛˛ceZ taksy tej opłacane sa korzysci wynikaja dla osob przyjezdnych z tytułu´´˛˛dzenudostepnienia im urza ´ lecznictwa uzdrowiskowego.Funkcjonowanie polskich uzdrowisk zostało dodatkowo „wzmocnione” powejsciu w zycie tzw. ustawy scaleniowej z 23 czerwca 1933 r. (Dz.U. nr 35),´˙˛w ktorej pojawiło sie po raz pierwszy w polskim prawie okreslenie „gmina´´uzdrowiskowa o charakterze uzytecznosci publicznej”˙´˛zaniaprawne gwarantowały zatem uzdrowiskom pomocPrzedwojenne rozwia˛go˛´ ´panstwa przy realizacji inwestycji w zakresie budowy wodocia ´ w, ujec wod,´˛dzenoczyszczalni sciekow i kanalizacji, wysypisk smieci i urza ´ sanitarnych.´´´˛˛ ˛ ˛caUzdrowisko miało prawo rowniez pobierac takse klimatyczna siegaja˛30%´˙´kosztu pobytu kuracjusza.˛tekdegradacji uzdrowisk. UchwalonaRok 1966 mozna uznac za pocza˙´ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym˛˛,˛˛c ˛zniosła Komisje Zdrojowa zastepuja ja Naczelnym Lekarzem Uzdrowiska.˛zaniembyło wła˛czenieuzdrowisk w jed-Poza tym bardzo niedobrym rozwia˛˛nolity system finansowania poddany kontroli panstwa. Pojawiło sie pojecie´˛ ˛cegoczescia uspołecznionego systemu˛´˛„lecznictwa uzdrowiskowego”, bedaochrony zdrowia. Lekarza Uzdrowiskowego zapomniano jednak wyposazyc˙´˛˛˛cw jakiekolwiek uprawnienia, a swa funkcje miał pełnic społecznie, otrzymuja´˛symboliczne wynagrodzenie. Mysla przewodnia tej ustawy jest załozenie, iz´˛˙˙˛,jesli uzdrowiska sa to zajmowac sie nimi nie trzeba. Nalezy natomiast rozwijac´´˛˙´BARIERY FINANSOWE I LEGISLACYJNE ROZWOJU POLSKICH GMIN...99˛˛˛samo lecznictwo uzdrowiskowe, a wiec poszerzac baze lecznicza i zapewniac´´srodki na leczenie. Ani słowem ustawa nie wspomina jednak o srodkach na´´˛dzenabieza utrzymanie bazy sanatoryjno-leczniczej. Poniewaz były pienia˙ ˛ce˙utrzymanie kuracjusza, domy wczasowe o wyzszym standardzie zamieniano˙na sanatoria, a pozostałe na tzw. domy profilaktyczno-lecznicze. Przez latabyły srodki na leczenie w uzdrowisku, ale nie przewidziano ich na oczyszczal-´˛˛gi,nie sciekow, wysypiska smieci, kanalizacje, wodocia zielen, sciezki zdrowia´´´´ ´˙˛dzeni promenady spacerowe. Bez tych urza ´ trudno jest mowic o uzdrowisku´ ´w pełnym tego słowa znaczeniu, aby mogło byc ono zaliczone w mysl ustawy´´z 1922 r. do kategorii „gmin uzdrowiskowych o charakterze uzytecznosci˙´publicznej” (Golba 2001d; Wołowiec 1999, 2002a).˛cychz art. 5 ustawy o uzdrowiskach i lecz-Spełnienie wymogow wynikaja´˛cymsie do ochrony srodowiska˛nictwie uzdrowiskowym w zakresie odnosza´˛naturalnego, jak tez warunkow funkcjonowania uzdrowiska pod wzgledem˙´infrastruktury komunalnej, okołouzdrowiskowej i usług kulturalnych oznacza,˛˛,ze gminy uzdrowiskowe ponosza wydatki na działalnosc uzdrowiskowa nie-˙´´˛ce:znane innym gminom, a dotycza1) realizacji inwestycji proekologicznych (oczyszczanie sciekow, wysypiska,´´˛cychpodwyzszone wymogi w za-kolektory, ogrzewanie gazem) spełniaja˙kresie eksploatacji i zanieczyszczenia srodowiska (normy uzdrowiskowe);´2) utrzymywania parkow zdrojowych i ogromnych terenow zieleni oraz tere-´´now rekreacyjnych;´3) budowy i utrzymania deptakow, parkow, orkiestr zdrojowych;´´4) utrzymania domow kultury, zespołow muzycznych;´´5) utrzymania bibliotek, klubow, czytelni dla kuracjuszy;´6) utrzymywania infrastruktury komunalnej w podwyzszonym standardzie˙(chodniki, drogi, ukwiecenia, oswietlenie uliczne, komunikacja itd.).´˛zuja˛, ˙Obowia˛ceprzepisy prawne z licznymi ulgami powoduja iz gminy te˛nie maja prawa do uzyskiwania pełnych dochodow z tytułu:´˛1) zanizonego o 60% podatku od nieruchomosci, jaki płaca sanatoria, szpitale˙´uzdrowiskowe, prewentoria i inne zakłady uzdrowiskowe,2) zwolnienia z podatku od nieruchomosci obiektow zabytkowych,´´3) opłaty eksploatacyjnej – symbolicznej opłaty pobieranej za wody lecznicze,4) zanizonej subwencji wyrownawczej (przy obliczaniu subwencji dla gminy˙´˛˛˛nie uwzglednia sie kuracjuszy, ktorzy przebywaja w gminie przez cały rok´˛˛˛ci czasami nawet podwyzszaja liczbe mieszkancow, maja potrzeby bardziej˙´ ´˛cy˛wysublimowane niz mieszkancy zamieszkuja gmine na stałe) (Golba˙´2001b; Wołowiec 2001a; 2002b).˛˛Z jednej strony wiec uzdrowiska ponosza olbrzymie wydatki nieznane˛innym gminom, a z drugiej – uzyskuja zanizone dochody z tytułu roznych˙´˙˛ulg i zwolnien. Gmina uzdrowiskowa musi zapewnic szczegolna ochrone´´´˛˛wod leczniczych i mineralnych, a wiec ograniczac rozwoj gospodarczy miej-´´´˛ ˛scowosci, w ktorej znajduja sie odwierty wod leczniczych, ponosic koszty´´´´budowy m.in. kolektorow sanitarnych, oczyszczalni sciekow, wysypisk itp.,´´´100TOMASZ WOŁOWIECa jednoczesnie odnotowuje straty z tytułu ograniczen rozwoju i poniesienia´´˛˛˛.wydatkow na infrastrukture uzdrowiskowa i okołouzdrowiskowa´Polskie uzdrowiska nalezy zainteresowac rozwijaniem funkcji leczniczych,˙´˛ca˛´nie zas ich ograniczaniem, przez odpowiednio stymuluja˛polityke panstwa.´Niestety, kazda ulga, kazde zwolnienie, a w konsekwencji ograniczenie do-˙˙chodow gmin uzdrowiskowych powoduje przerzucenie na barki społecznosci´´˛dolokalnych finansowania zadan, ktore nie leza w gestii samorza ´ w lokalnych.´´˙˛˛˛, ˙˛˛Jest rzecza bezsporna iz gminy uzdrowiskowe realizuja zadania, ktore nie sa´˛ ˛cychjej mieszkancami, zazadaniami własnymi gminy, dla osob nie beda´´˛dzewłasnych podatnikow (Wołowiec 2002c).pienia´˛Celowe wydaje sie stworzenie takiej regulacji prawnej, aby nie tylko zapew-˛dowej,na ktorej obszarze istnieje uzdrowisko,niła ona wspolnocie samorza´´˛realny wpływ na jego funkcjonowanie przy uwzglednieniu obecnego statusu˛dyi roli gmin w administrowaniu krajem, ale rowniez skłoniła samorza do´˙podejmowania w tym zakresie poza˙ ˛danejinicjatywy z uwagi na dodatkowedochody. Chodzi o zapewnienie instrumentow zarowno prawnych, jak i eko-´´nomicznych, ktore sprzyjałyby zapewnieniu wysokiej jakosci usług leczniczych´´˛dzaniaw uzdrowiskach. Obowia˛ce˛zujai efektywnego poziomu organizacji zarza˛zaniaprawne normuja funkcjonowanie uzdrowisk nie uwzgledniaja˛ce˛˛rozwia˛zmian, jakie dokonały sie w sferze zakładow opieki zdrowotnej, dlatego´˛konieczne staje sie jednoznaczne umieszczenie zakładow opieki zdrowotnej´˛cychusługi lecznicze w uzdrowiskach w pionie zakładow lecznictwaswiadcza´´powszechnego.Projektowana ustawa o gminach uzdrowiskowych powinna wypełnic is-´˛ca ˙˛˛,´tnieja˛juz od dwunastu lat luke ustawowa ktora dotyczy uregulowania˛odrebnosci ustrojowej gmin uzdrowiskowych – art. 38 ustawy z dnia 8 marca´˛dziegminnym. Przepis ten wyraznie mowi, ze „odrebnosc˛1990 r. o samorza´´˙´´˛ustroju gmin, ktore wykonuja zadania o szczegolnym charakterze, okreslaja´´´˛własciwe ustawy. Dotyczy to w szczegolnosci gmin uzdrowiskowych”. Spe-´´ ´cyfika ta od wielu lat uznawana jest w ustawodawstwach zachodnioeuro-pejskich.˛Szczegolny charakter powyzszych zadan wynika z faktu, ze podstawowa´˙´˙˛wartoscia gmin uzdrowiskowych sa ich walory turystyczno-rekreacyjne oraz´˛lecznicze. Fakt ten kształtuje zupełnie odmienne w porownaniu z innymi´gminami perspektywy, ale i bariery rozwoju (Wołowiec 2002a).˛˛c˛˛Gminy uzdrowiskowe musza przyja ´ na swoim terenie okreslona grupe´ludzi z całego kraju, ktorzy przyjezdzaja do uzdrowiska w celach leczniczych.´˙ ˙ ˛˛˛cDla tej grupy osob gmina musi stworzyc zewnetrzne warunki pobytu, oddaja´´˛dzonew szczegolny sposob swoje tereny (parki, deptaki,im do dyspozycji urza´´˛cpromenady spacerowe, sciezki zdrowia) i zapewniaja im okreslone usługi´˙´˛˛),z zakresu kultury (domy kultury, czytelnie, biblioteki, orkiestre zdrojowaturystyki, rekreacji, sportu, komunikacji.Wspołczesneustawodawstwo panstw zachodnioeuropejskich dostrzega spe-´´˛cyfike gmin uzdrowiskowych i reguluje zarowno kwestie ustrojowe, jak tez´˙BARIERY FINANSOWE I LEGISLACYJNE ROZWOJU POLSKICH GMIN...101˛cychna swoim terenie uzdrowiska. W ustawodawstwiefinansowe gmin maja˛cychbariery rozwojoweniemieckim przewidziano wiele form rekompensuja˛ ˛cychdo tworzenia warunkow dla rozwojugmin uzdrowiskowych oraz zachecaja´˛d ˙i funkcjonowania uzdrowisk. Sta tez w Niemczech czy Włoszech jest az˙ponad 300 uzdrowisk, gdy tymczasem w Polsce zaledwie 44. Wsrod form´ ´˛cychbariery rozwojowe gmin uzdrowiskowych i zachecaja˛ ˛cychrekompensuja˛do utrzymania i tworzenia uzdrowisk w Niemczech i Włoszech sa m.in.:˛1) dotacje celowe na realizacje infrastruktury uzdrowiskowej i komunalnej˛cejspełniaja zaostrzone wymogi z zakresu ochrony srodowiska naturalnego,´2) miejscowy podatek turystyczny,3) podatek od drugiego mieszkania,˛4) zwiekszone udziały w dochodach podatkowych,5) taksa kuracyjna,˛6) preferencyjne kredyty na budowe infrastruktury rekreacyjnej, sportoweji uzdrowiskowej,˛7) przyjecie zasady, ze opłaty i kary za gospodarcze korzystanie ze srodowiska˙´˛sa dochodem gmin uzdrowiskowych,˛˛ce8) przyjecie zasady, ze podmioty działaja na terenie gmin uzdrowiskowych˙˛podlegaja tym samym zasadom opodatkowania co w innych gminach bezulg i preferencji (Golba 2001 a, b, d; Wołowiec 2002 a, b, c).˛Warunkiem utrzymania sie uzdrowisk na niezwykle konkurencyjnym rynkuusług turystycznych jest wysoka jakosc swiadczonych usług leczniczych.´´ ´˛Wazne jest uzyskanie przez polskie uzdrowiska miedzynarodowych atestow:˙´˛c˛˛zanychISO, HAACP itp. Analizuja specyfikacje wazniejszych dziedzin zwia˙˛˛cez jakoscia usług, mozemy wyroznic m.in. nastepuja zagadnienia:´˛˙´˙´a) racjonalna eksploatacja naturalnych zasobow leczniczych,´b) nowoczesna infrastruktura sanitarna,˛c) dbałosc o higiene,´´˛d) dostepnosc obiektow dla inwalidow,´´´´e) istnienie gabinetow lekarskich na kazde 50–60łozek sanatoryjnych,´˙´˙f) program zabiegowy w zakładach przyrodoleczniczych, dostosowany doprofilu leczniczego,˛cyg) obieg borowinowy wykluczaja powtorne uzytkowanie po zabiegu,´˙˛˛czonyz jej uzdatnianiem.h) zamkniety obieg wody basenowej poła˛´Nalezy rowniez pamietac o koniecznosci wprowadzenia odpowiedniej ka-˙´˙´tegoryzacji w zakresie usług uzdrowiskowych, tak aby koszty i jakosc leczenia´´mogły byc uzaleznione od standardow samych uzdrowisk i ich bazy leczniczej.´˙´˛cKategoryzacja w postaci gwiazdkowej powinna obja ´ zarowno całe uzdrowiska´w zaleznosci od jakosci usług, jak rowniez poszczegolne obiekty sanatoryjno-˙´´´˙´˛c˛ce-hotelarskie i inne usługowe obiekty lecznicze. Aby usuna ´ istnieja zanie-˛dbania w zakresie ekologii i urbanistyki, postuluje sie opracowanie specjalnego,narodowego programu ochrony srodowiska na potrzeby uzdrowisk oraz prze-´˛kazanie na jego realizacje odpowiednich srodkow finansowych z funduszow´´´˛ochrony srodowiska i gospodarki wodnej. Poza´˙ ˛danewydaje sie wsparcie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
© 2009 Po zniszczeniu przeszłości przyszedł czas na budowanie przyszłości. - Ceske - Sjezdovky .cz. Design downloaded from free website templates