[ Pobierz całość w formacie PDF ]
2. Poprawna wymowa –
zabawy i ćwiczenia
Wstępnym etapem zabawy w teatr powinny być ćwiczenia z zakresu
techniki mówienia. Ćwiczenia te nie staną się najbardziej niewdzięcznym
elementem tej zabawy wtedy, kiedy nie będą stanowiły istoty spotkania in−
struktora z dziećmi. Wystarczy każdorazowo poświęcić im około 10 minut,
najlepiej jeszcze dzieląc ten czas na krótsze odcinki. Praca ta musi być wy−
konana po to, żeby tekst wypowiadany przez młodego aktora ze sceny był
słyszany i rozumiany przez widownię. Młody aktor szybko zrozumie koniecz−
ność ćwiczeń aparatu mowy, jak młody atleta rozumie konieczność ćwiczeń
mięśni.
Ćwiczenia, które proponujemy, odbywać się będą w grupie. Aby były
one pożyteczne, a nie szkodliwe, przed ich rozpoczęciem proponujemy
skonsultować się z logopedą. Wykrycie wady wymowy u jakiegoś dziecka
nie eliminuje go z zespołu teatralnego, a jedynie stawia wymóg pracy indy−
widualnej.
2.1. Artykulacja
Zespół ruchów i układów przyjmowanych przez narządy mowy w trakcie
wytwarzania głosek to artykulacja. Podstawą poprawnego mówienia jest ta−
kie dobieranie cech fonetycznych głoski, by charakteryzowały ją jedno−
znacznie w stosunku do innych. Dzieje się to w wyniku określonych ruchów
narządu mowy.
2.1.1. ĆWICZENIA SZCZĘKI
Zabawa w rybę.
Szerokie otwieranie i zamykanie ust.
Pies łapiący muchy.
Kłapnięcia szeroko otwarymi ustami.
Ryba wirtualna.
Kciuki dotykają zagłębień pod uszami, opierając się
o kość szczękową; palce zaciskają się coraz mocniej, w miarę jak usta otwie−
rają się ruchem robota jak najszerzej.
Tygrysek roślinożerny.
Głowa wtulona w ramiona, oczy zmrużone;
kotek zwracając się na lewo i na prawo otwiera „groźnie” szczękę, szcze−
rząc kły.
Żucie gumy bez gumy.
Ka−szyfry.
Do dowolnie wybranych zdań dodaje się przed każdą sylabą
w wyrazie sylabę
ka
. Zdania wymawia się głośno i coraz szybciej, otwiera−
jąc jak najszerzej usta na sylabie
ka
. Przykład:
16
2. Poprawna wymowa – zabawy i ćwiczenia
Ka
−Sło
ka
−wa
ka
−cki
Ka
−wiel
ka
−kim
Ka
−po
ka
−e
ka
−tą
Ka
−był!
W ten sposób można prowadzić wszystkie rozmowy.
2.1.2. ĆWICZENIA JĘZYKA
Szminka.
Przesuwanie wysuniętym językiem wokół otwartych ust od
strony wewnętrznej; oblizywanie warg.
Odrzutowiec.
Przesuwanie językiem wokół warg jak wyżej z coraz szer−
szym otwieraniem ust.
Całowanie kaktusa.
Utrzymując język w płaszczyźnie poziomej, nale−
ży wycofać go jak najgłębiej robiąc przy tym „murzyńskie” wargi, czynność
powtórzyć kilkakrotnie, robiąc coraz kwaśniejsze miny.
Włączanie zębów.
Dotykanie na przemian językiem zębów górnych
i dolnych od ich strony wewnętrznej, posuwając się ku tyłowi szczęki.
Pukanie w sufit.
Uderzanie czubkiem języka w górne przednie zęby,
w dziąsła i w środek podniebienia twardego, czynność powtarzać kilkakrot−
nie, przyspieszając siłę i tempo uderzeń.
Wąż.
Poruszanie językiem w lewo i w prawo pośrodku otwartych ust bez
wysuwania go na zewnątrz.
Wąż–konspirator.
Poruszanie językiem jak wyżej, przy zamkniętych
ustach.
Nieśmiały wąż.
Naprzemienne podwijanie języka i dotykanie końca
podniebienia miękkiego przy zamkniętych ustach.
Śniadanie dietetyczne.
Wypychanie językiem na przemian lewego
i prawego policzka.
Ryba młot.
Otwieranie i zamykanie ust podczas kurczowego przyciska−
nia języka do górnych zębów i podniebienia.
Karabin maszynowy.
Energiczne wymawianie:
– de−te de−te de−te; te−de te−de te−de!
– ta−ta−ta−ta; da−da−da−da!
– trrr−drrr trrr−drrr!
– dratatata – tratadrata!
Mówiąca ryba wirtualna.
Powtarzanie podanych zestawów sylab od
szeptu do krzyku; wolno i bardzo szybko:
da−de−di−do−du
ta−te−ti−to−tu
ra−re−ri−ro−ru
la−le−li−lo−lu
dza−dze−dzi−dzo−dzu
2.1. Artykulacja
17
dża−dże−dżi−dżo−dżu
dźa−dźe−dźi−dźo−dźu
na−ne−ni−no−nu
ca−ce−ci−co−cu
cza−cze−czi−czo−czu
sa−se−si−so−su
sza−sze−szi−szo−szu
ża−że−żi−żo−żu
Dziwne dźwięki.
Jedna osoba, ruszając odpowiednio językiem w ustach,
wydaje wymyślony właśnie dźwięk, a grupa powtarza go. Przykłady:
• stukot kopyt po bruku,
• dzwonek,
• wyciągnięcie korka z butelki,
• świsty, gwizdy,
• dźwięki właściwe filmom o kosmitach.
2.1.3. ĆWICZENIA WARG
Zjadanie warg.
Przygryzanie zębami górnej i dolnej wargi.
Uśmiechy pajaca.
Naprzemienne cofanie prawego i lewego kącika ust
przy zaciśniętych zębach; wykonywanie różnych uśmiechów.
Parskanie.
Wypuszczanie powietrza przy zamkniętych ustach.
Pyrkotanie.
Coraz szybsze uderzanie powietrzem w zaciśnięte wargi,
powodujące powstawanie charakterystycznego dźwięku.
Nerwowa ryba wirtualna.
Coraz szybsze powtarzanie sylab:
by−bi bi−by by−bi
bim−bam−bom bim−bam−bom
rabarbar rabarbar rabarbar
bar Barbar bar Barbar
Smoczek.
Naprzemienne ssanie warg z wydawaniem dźwięków chłep−
tania mleczka.
Odlot.
Nabieranie powietrza na przemian pod górną i pod dolną wargę.
Wilczki.
Wymawianie podwójnej samogłoski
au
z bardzo szerokim
otwieraniem ust i robieniem „murzyńskich” warg na
a
oraz z wysuwaniem
dolnej szczęki do przodu i unoszeniem warg ku górze przy
u
.
Bezzębna ryba.
Wciąganie warg do środka otwartych ust.
Dmucham na to.
Dmuchanie na wyobrażane rzeczy (świecę, piórko,
samochód, czołg, bałwana itp.).
Kanar.
Jedna osoba trzyma wargami kawałek papieru (bilet), druga
próbuje go wyciągnąć.
Kiss me.
Całowanie wyobrażonych postaci (krasnala, słonia, bałwana,
upiora itp.).
18
2. Poprawna wymowa – zabawy i ćwiczenia
Spadaj.
Górna warga dotyka nosa, po czym dolna brody.
Upiorki.
Wargi jak najbardziej odsłaniają szczerzone zęby.
Gwizdanie.
Ba−szyfry.
Do wybranych dowolnie zdań dodaje się sylabę
ba
, a potem
pa
.
Zdania wymawia się głośno, usta otwiera się jak najszerzej przy
a
. Przykład:
Ba
−to
ba
−już
ba
−ko
ba
−niec
Pa
−ćwi
pa
−czeń
Pa
−warg
2.2. Dykcja
To, co młody aktor chce przekazać ze sceny, dotrze do widowni po po−
konaniu znacznej nieraz odległości. Żeby przekaz był zrozumiały, należy
mówić staranniej niż w sytuacjach bliskiej rozmowy lub rozmowy za pośre−
dnictwem urządzeń elektronicznych. Wśród proponowanych przez nas ćwi−
czeń są również i takie, które nie stawiają na pierwszym miejscu zasad pro−
fesjonalnej techniki, czyniąc niekiedy drobne ustępstwa na rzecz niezbędne−
go w pracy z dziećmi poczucia humoru.
2.2.1. WYMAWIANIE SAMOGŁOSEK USTNYCH
Rączka do buzi.
Bezgłośne wymawianie samogłosek: dziecko układa usta
do wymowy
a
, po czym otwiera je na szerokość dwóch palców ręki wkładanej
do buzi pionowo (na sztorc). Uświadomiwszy sobie szerokość otwarcia buzi i po−
łożenie języka – wymawia
a
pełnym głosem. Następnie powtarza czynność dla:
–
o
– buzia otwarta na dwa palce,
–
u
– buzia otwarta na jeden palec.
Jestem chory.
Dziecko wydaje jęk, uświadamiając sobie, gdzie powsta−
je dźwięk, następnie jęk zamienia się w głoskę
m
, a po uświadomieniu so−
bie różnicy – dodawana jest głoska
a
. Jak najszersze otwarcie ust powodu−
je jak najszybsze pozbycie się bólu.
Gaworzenie.
Wymawianie sylab z każdorazowym przedłużaniem samo−
głosek:
staccato
(w rytmie punktowanym)
ma−ma ta−ta ba−ba
bo−bo be−be bu−ba
du−du gu−gu zu−zu
pa−pa gru−pa pu−pa
zu−pa ze−za zo−zo
no−sa ne−se no−so
gro−za gry−zie gro−so
ba−ba bie−ga bo−so
ta−ta ro−bi ko−są
legato
(płynnie łącząc)
maa−ee−oo−uu−ii−yy
taa−tee−tou−tyi
maaeeoouuiy
taateetouiy
aeouiy
2.2. Dykcja
19
Szpital.
Wymawianie ciągłe kolejnych samogłosek od szeptu po krzyk:
– Siooooooooooooooooooooooostro!
– Baaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaasen!
– Bieeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeegiem!
– Biiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiegiem!
– Szyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyybko!
Tam, gdzie król chadza piechotą.
Wymawianie samogłosek
legato
i
staccato
:
– Aaaaaaaaaaaaaaaaa A−a−a−a−a−a−a−a−a!
– E−e−e−e−e−e−e−e−e Eeeeeeeeeeeeeeeee!
i tak dalej.
A−bajka.
Opowiadanie czegoś za pomocą tylko jednej samogłoski; na−
stępnie – kilku samogłosek.
Przykład: A−a−a−a, Ueee. Yy? Oooooooo! E−e−e−e? Ii!
Ćwiczenie sprawdzające.
Czytanie tekstu „z wyłączonym dźwiękiem”
– bezgłośnie, ale starannie otwierając usta, pracując wargami i językiem. In−
terpretacja i dialogi podkreślane są mimiką i gestykulacją.
Raz na giełdzie, koło Środy
Rozmawiały samochody:
– Niech się pan pod dach przeniesie,
Pan rdzewieje, mercedesie!
– Cóż się dziwić, mój hyundaiu:
Postawili mnie tu w maju.
Rzecze na to stara mazda:
– Spójrz na lancię! – Jaka gwiazda!
Ford po brzuszku fiata klepie:
– Jak maluszku? Trochę lepiej?
– Dzięki, dzięki – mój fordziku,
Trochę prychnę – i po krzyku.
Lecz – syrenka! Z tą jest gorzej:
Blada, chuda – spać nie może!
– Biada, biada!
Jęczy łada.
(Cały wierszyk zob. s. 60–61)
Ćwiczenie sprawdzające.
Głośne czytanie z podanego tekstu tylko sa−
mogłosek, zachowując rytm wiersza.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
© 2009 Po zniszczeniu przeszłości przyszedł czas na budowanie przyszłości. - Ceske - Sjezdovky .cz. Design downloaded from free website templates