[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Pismo Stowarzyszenia
Konserwatorów Zabytków
WIADOMOCI
KONSERWATORSKIE
nr 22/2007
Nr 22/2007
ISSN 0860-2395
PISMO STOWARZYSZENIA KONSERWATORÓW ZABYTKÓW
Rada Programowa
Dr hab. in¿. Jerzy Jasieñko, prof. PWr przewodnicz¹cy
Dr in¿. Lech J. Engel
Dr in¿. arch. Marcin Gawlicki
Dr in¿. Mariusz Jackiewicz
Prof. zw. dr hab. in¿. arch. Andrzej Kad³uczka
Prof. zw. dr hab. in¿. arch. Kazimierz Kunierz
Dr in¿. Zygmunt Matkowski
Mgr in¿. Piotr Napiera³a
Dr in¿. Piotr Rapp
Prof. zw. dr hab. in¿. arch. Andrzej Tomaszewski
Mgr Jacek Rulewicz
Redaktor Naczelny
Prof. zw. dr hab. in¿. arch. Kazimierz Kunierz
Z-ca Redaktora Naczelnego
Mgr Janusz Mróz
Od redakcji
Przekazujemy naszym P.T. Czytelnikom kolejny 22 numer Wia-
domoci Konserwatorskich. Zamieszczamy w nim szereg artyku³ów
naukowych z ró¿nych obszarów ochrony zabytków. Poprzednie zeszy-
ty WK powiêcone by³y ró¿nym tematom specjalistycznym czy oko-
licznociowym choæby ostatni, dedykowany Jubileuszowi 750. rocz-
nicy nadania przywileju lokacyjnego dla Krakowa. Obecny zeszyt ma
charakter interdyscyplinarny.
Odnotowujemy w nim kilka, sporód wielu, wa¿niejszych wyda-
rzeñ w naszym rodowisku. Z pocz¹tkiem tego roku rozpocz¹³ dzia³al-
noæ KOBiDZ w nowych uwarunkowaniach organizacyjnych oraz pod
nowym kierownictwem. We wrzeniu odby³a siê w Krakowie czêæ
pierwsza miêdzynarodowej konferencji konserwatorskiej miast partner-
skich Kraków Florencja, za w padzierniku, równie¿ w Krakowie,
zosta³ zorganizowany Miêdzynarodowy Kongres Polskich Architektów
Krajobrazu. W tym roku obchodzimy setn¹ rocznicê mierci Stanis³awa
Wyspiañskiego akcentujemy ten jubileusz publikacj¹ profesora Irene-
usza P³uski dotycz¹c¹ ma³o znanej p³askorzeby Wyspiañskiego wyko-
nanej w plastelinie i jej konserwacji.
D¹¿¹c do sta³ego podnoszenia wartoci merytorycznej WK przygo-
towujemy siê do stworzenia nowej kolumny czasopisma: wspomnie-
nia. Kolumna ta bêdzie powiêcona nie¿yj¹cym konserwatorom za-
bytków, których dokonania jeszcze pamiêtamy (Pieñkowska, £omnic-
ki, Zachwatowicz, Kopczyñski...). Zapraszamy naszych Czytelników do
nadsy³ania tekstów na ten temat.
Pragniemy w 2008 roku zmodernizowaæ zasady wydawania artyku-
³ów naukowych w WK. Na koñcu tego zeszytu zamieszczamy instruk-
cjê, jak nale¿y przygotowaæ nastêpne artyku³y. Mamy nadziejê, ¿e owa
modernizacja spowoduje, i¿ uzyskamy najwy¿sz¹ ocenê kategoryzacyj-
n¹ naszego wydawnictwa (obecnie 4 punkty).
Jesieni¹ tego roku z naszego grona uby³o znowu kilku wspania³ych
konserwatorów zabytków i naukowców zwi¹zanych z ide¹ ochrony za-
bytków. Bêdzie nam bardzo brakowa³o Stanis³awa Latoura, Micha³a
Witwickiego, a tak¿e Stefana Koz³owskiego. rodowisko dozna³o kolej-
nej straty, a tak niedawno pisalimy, ¿e odeszli Tadeusz Chrzanowski
oraz Wiktor Zin.
Szanowni Pañstwo, serdecznie zachêcamy do nadsy³ania artyku³ów
o swoich osi¹gniêciach i publikowania ich na ³amach WK; zapraszamy
do dyskusji o sprawach rodowiskowych w obszarze ochrony zabytków.
Wiemy, ¿e w Warszawie toczy siê polemika w sprawie ochrony zabyt-
ków dziedzictwa kulturowego Stolicy tak bardzo okaleczonej podczas
II wojny wiatowej. Znamy ró¿ne g³osy w tej sprawie. Chcielibymy je
opublikowaæ, przedstawiaj¹c racje ró¿nych stron, a tak¿e rodowiska kon-
serwatorskiego spoza Warszawy. Oczekujemy na listy w tej sprawie.
Zbli¿a siê Nowy Rok 2008. Wszystkim naszym P.T. Czytelnikom
¿yczymy powodzenia w ¿yciu zawodowym oraz osobistym. ¯yczymy
te¿ sobie, aby ten Nowy Rok przyniós³ lepsze dni dla tysiêcy opuszczo-
nych i zapomnianych zabytków kultury narodowej.
Sekretarze Redakcji
Mgr in¿. arch. Maria Sarnik-Konieczny
Dr in¿. arch. Marek Barañski
Biuro Redakcji
Dr Maria Stêpiñska
00-464 Warszawa, ul. Szwole¿erów 9
tel. (022) 621-62-41
Projekt ok³adki:
Mgr in¿. arch. Dominika Kunierz-Krupa
Mgr in¿. arch. Micha³ Krupa
W projekcie ok³adki wykorzystano zdjêcie
ze zbioru w³asnego
Opracowanie graficzne i DTP:
S³awomir Pêczek, EDITUS
tel. (071) 793-1500, 502 23-43-43
Redaktor techniczny:
Zdzis³aw Majewski
Realizacja wydawnicza:
Dolnol¹skie Wydawnictwo Edukacyjne
53-204 Wroc³aw, ul. Ojca Beyzyma 20/b
tel./fax (071) 363-26-85, 345-19-44
www.dwe.wroc.pl
WIADOMOCI KONSERWATORSKIE
periodyk Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
Wydawca:
Zarz¹d G³ówny Stowarzyszenia
Konserwatorów Zabytków
00-464 Warszawa, ul. Szwole¿erów 9
tel. (022) 621-54-77, fax (022) 622-65-95
WIADOMOCI KONSERWATORSKIE
dofinansowano ze rodków Ministra
Kultury i Dziedzictwa Narodowego
w ramach programu operacyjnego:
Promocja Czytelnictwa, Priorytet 3
Rozwój Czasopism Kulturalnych.
Nak³ad: 1000 egz.
Druk ukoñczono w listopadzie 2007 r.
Redaktor Naczelny
Prezes Stowarzyszenia
Konserwatorów Zabytków
Prace o objêtoci do 25 stron A4 nale¿y sk³adaæ w biurze
redakcji w formie elektronicznej + 1 egz. drukowany.
Zdjêcia orygina³y lub w formie elektronicznej (zob.
informacja na koñcu WK).
Kazimierz Kunierz
Jerzy Jasieñko
Wiadomoci Konserwatorskie 22/2007
3
S
PIS
TRECI
NAUKA
PREZENTACJE RAPORTY
Ireneusz P³uska
Problematyka konserwatorska p³askorzeby
Stanis³awa Wyspiañskiego
pt. Macierzyñstwo wykonanej
w plastelinie nauka i sztuka
Marcin Gawlicki
Zmiany w Krajowym Orodku
Badañ i Dokumentacji Zabytków
89
5
Andrzej Kad³uczka
Miêdzynarodowa Konferencja
Kraków Florencja w Europie,
wspólne dziedzictwo kultury
Stanis³aw Medeksza, Rafa³ Czerner, Piotr Zambrzycki,
Irma Fuks-Rembisz
Marina El-Alamein.
Polsko-egipska misja konserwatorska
92
10
Aleksander Böhm
Kongres Architektów Krajobrazu
95
Katarzyna Rozmarynowska
Zapomniany gdañski Ogród Strzelecki
19
Ireneusz P³uska
Rynek G³ówny w Krakowie ekspozycja
podziemi dla wielkiego muzeum
Dariusz Chodkowski, Wies³awa Chodkowska
Hipotezy i artefakty.
Stratygrafia zespo³u dawnego
klasztoru oo. Bernardynów Lubawie
97
31
Jan Janczykowski
Krakowskie zabytki postindustrialne
k³opot czy szansa?
Jan Gromnicki
Jeszcze o badaniach ogrodów
i parków zabytkowych z zastosowaniem
metody archeologicznej
102
39
Józef Tomasz Juros
Most wisz¹cy z Pruskiej Królewskiej
Huty Malapane w Ozimku
106
El¿bieta Waszczyszyn
Rozwój pogl¹dów na projektowanie
XIX-wiecznych szpitali akademickich
i jego wp³yw na powstanie
I Kliniki Chirurgicznej UJ w Krakowie
Piotr Gerber
Problemy modernizacji
zabytkowych szpitali
109
47
INFORMACJE
Marek Goszty³a, Lech Licho³ai
Materia³owe rozwi¹zania budowlane
stosowane w obiektach Twierdzy Przemyl 56
Rekonsekracja odbudowanego kocio³a
w.w. Piotra i Paw³a w Gdañsku 10 IX 2006 r. 112
KSI¥¯KI
Ma³gorzata W³odarczyk
Liceum Sztuk Plastycznych w Krakowie
60
Zbigniew Myczkowski
Miêdzynarodowy Kongres Polskich Architektów
Krajobrazu. Sztuka ochrony i kszta³towania
rodowiska. Twórczoæ nauka dydaktyka 113
£ukasz Sto¿ek
Architektura Mylenic od koñca
XIX wieku do II wojny wiatowej
65
Krzysztof J. Jakubowski
Stefan Koz³owski Przysz³oæ ekorozwoju 115
Rafa³ Malik
redniowieczne lokacje miejskie nad Rab¹.
Uwagi o rozwoju przestrzennym
w okresie redniowiecza
WSPOMNIENIA
71
Zbigniew Paszkowski
Stanis³aw Latour nie ¿yje
Jan ¯elbromski
Tradycja i wspó³czesnoæ w zabytkowej
architekturze Wroc³awia w wietle
dzia³añ konserwatorskich
117
77
Jan Gromnicki
Profesor Stefan Koz³owski
(1928-2007)
119
Barbara Widera
Steven Holl architektura malowana
wiat³em
82
Maria Sarnik-Konieczna
Micha³ Witwicki
120
4
Wiadomoci Konserwatorskie 22/2007
N
AUKA
Ireneusz P³uska
Problematyka konserwatorska
p³askorzeby Stanis³awa
Wyspiañskiego pt. Macierzyñstwo
wykonanej w plastelinie
nauka i sztuka
Podjête zagadnienie dotyczy skomplikowanej,
ale niezwykle interesuj¹cej dla nauki i sztuki kon-
serwatorskiej naprawy, a mo¿e i uratowania od zu-
pe³nego zniszczenia plastelinowej p³askorzeby
Macierzyñstwo autorstwa Stanis³awa Wyspiañ-
skiego z roku 1902
1
. Obiekt przechowywany jest
w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie.
Ze wzglêdu na nietypowy materia³, z jakiego
wykonany jest obiekt, brak praktycznych przyk³a-
dów konserwacji plasteliny i odnoników w litera-
turze, a tak¿e bardzo ogólnikowe dane dotycz¹ce
plasteliny jako tworzywa artystycznego, pracê na-
le¿y traktowaæ jako pewnego rodzaju eksperyment
konserwatorski przynale¿ny sztuce, realizowany
wszak¿e w oparciu o metody naukowe.
Rozwi¹zywan¹ w niniejszej pracy problematy-
kê konserwacji plasteliny nale¿y uwa¿aæ za pocz¹-
tek lub wstêp na drodze bardziej kompleksowego
opracowania metodologii konserwatorskiej tego
materia³u, poniewa¿ plastelina jest coraz chêtniej
i czêciej stosowana przez wspó³czesnych artystów.
P³askorzeba Macierzyñstwo modelowana jest
w plastelinie jednokolorowej, czerwonej, na drew-
nianym pod³o¿u desce obramowanej drewniany-
mi listwami i umieszczona w oszklonej gablocie.
Technicznie wykonywana by³a przez Wyspiañskie-
go poprzez nak³adanie warstw plasteliny i obróbkê
rzebiarsk¹ uplastycznionej masy pod wp³ywem cie-
p³a palców r¹k oraz narzêdzi, po których widoczne
s¹ lady z¹bkowanej faktury.
Szczególnej pikanterii p³askorzebie nadaj¹ po-
zostawione na powierzchni form rzebiarskich licz-
ne odciski linii papilarnych samego Wyspiañskie-
go. Te noniki pamiêci historycznej po wielkim
mistrzu nadaj¹ dzie³u specyficzny charakter i po-
woduj¹ u odbiorcy szczególne o¿ywienie. Przypo-
mnijmy, ¿e charakterystyczny dla cz³owieka uk³ad
linii na skórze d³oni jest cech¹ uwarunkowan¹ ge-
netycznie i identyfikuj¹c¹ dan¹ osobê.
Ten wyj¹tkowy i indywidualny lad artysty na
swoim dziele jest wartoci¹ szczególn¹, na pewno
pozaartystyczn¹, ale przybli¿aj¹c¹ bezporedni kon-
takt odbiorcy z nie¿yj¹cym ju¿ artyst¹ i jego dzie-
³em. Bezwzglêdne zachowanie linii papilarnych na
powierzchni plasteliny by³o warunkiem podstawo-
wym w za³o¿eniach konserwatorskich i przepro-
wadzonej konserwacji obiektu.
Najstarszy pisemny przekaz dotycz¹cy omawia-
nej p³askorzeby pochodzi z roku 1925 z ksi¹¿ki
pt. Dzie³a malarskie Stanis³awa Wyspiañskiego
w opracowaniu Stanis³awa wierza
2
, gdzie autor
opracowania dokonuje wyszczególnienia wszyst-
kich piêciu dzie³ rzebiarskich Wyspiañskiego,
w tym trzech p³askorzeb wykonanych w plasteli-
nie. Nosz¹ one nastêpuj¹ce tytu³y: Apollo ra¿¹cy
grotami pomoru, Macierzyñstwo, Zygmunt I.
P³askorzeby Apollo i Macierzyñstwo zacho-
wa³y siê do dzi i s¹ obecnie w³asnoci¹ Muzeum
Narodowego w Krakowie, natomiast losy p³asko-
rzeby Zygmunt I nie s¹ znane.
Jedyn¹ literatur¹ przedmiotu s¹ krótkie wzmian-
ki dotycz¹ce naszej p³askorzeby, ograniczaj¹ce siê
najczêciej do tytu³u obiektu, zamieszczone w ka-
talogach z wystaw powiêconych twórczoci Sta-
Praca dopuszczona do druku po recenzjach
Wiadomoci Konserwatorskie 22/2007
5
Pastel Macierzyñstwo Wyspiañ-
skiego z 1902 r. Pierwowzór dla p³a-
skorzeby wykonanej z plasteliny
Usuniêty z po³owy p³askorzeby nie-
fachowo po³o¿ony bezbarwny lakier
Po usuniêciu lakieru ujawni³y siê licz-
ne spêkania, deformacje i wadliwe
póniejsze uzupe³nienia uszkodzonej
wczeniej p³askorzeby
Zniszczona p³askorze-
ba stan przed konser-
wacj¹
Zniszczenia struktury p³askorzeby widoczne z dolnej krawêdzi
Szkicowy rysunek wykonany o³ówkiem na desce podk³a-
dowej przez St. Wyspiañskiego
Rozmontowana g³owa, widoczny szkicowy rysunek na de-
sce podk³adowej
nis³awa Wyspiañskiego, na których p³askorzeba
by³a eksponowana. Katalogi pochodz¹ z lat 1939,
1947 i 1958. Najobszerniejsz¹ informacj¹ jest treæ
nadruku na odwrocie karty pocztowej reproduku-
j¹cej p³askorzebê, pochodz¹cej z roku 1956. Wy-
nika z niej, ¿e p³askorzeba jest powtórzeniem
kompozycji wykonanej w technice pastelowej pt.
Macierzyñstwo i datuje obiekt na 1902 rok oraz
podaje nazwiska by³ych w³acicieli p³askorzeby.
Byli to: W³. W. ¯u³awski, a nastêpnie G. Puchal-
ski, zamieszkali w Krakowie. W wietle przytoczo-
nych danych mo¿na uznaæ, ¿e jakkolwiek niezna-
ne s¹ losy pocz¹tkowe p³askorzeby, to ju¿ w roku
1925 obiekt nale¿a³ do W³. ¯u³awskiego i do roku
6
Wiadomoci Konserwatorskie 22/2007
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
© 2009 Po zniszczeniu przeszłości przyszedł czas na budowanie przyszłości. - Ceske - Sjezdovky .cz. Design downloaded from free website templates